بررسی نقش خانواده به عنوان یک نظام اجتماعی در جامعه امروزی

مقدمه

«ویلیام جی. گود» بر این نكته اصرار دارد كه افراد ممكن است در جامعه به گونه‌ای از وظایف خود شانه خالی كرده یا نقش خود را به سایرین محول نمایند، اما وظایف خانوادگی را نمی‌توان به دیگران سپرد، زیرا تعهدات دیگری در قبال تقاضای خانواده پیش می‌آید. خانواده كه در حفظ آداب  و سنن فرهنگی و انتقال آن به نسلهای آینده دارد، فرهنگ را زنده نگه می‌دارد. بنابراین خانواده را از پاره‌ای جهات می توان نماینده جامعه دانست و ناتوانی خانواده در اجرای كامل كاركردهایش گویای این واقعیت است كه جامعه نیز به هدفهای خود نخواهد رسید، زیرا هر جامعه‌ای كوشش دارد تا نسلهایی بالنده و متفكر در خود پرورش دهد و هسته این بالندگی در دورن خانواده شكوفا می‌شود. (گود، 1352: ص 22).
عناصر اصلی خانواده هم مسؤول جامعه پذیی فرزندان هستند و هم باید در خارج از خانواده بر آنها نظارت داشته باشند. روابط ناشی از نقش نه تنها در موارد مشخص نظیر فوت یا گرفتاری و مسایل یكی از آنها تغییر می كند، بلكه در سراسر دوران زندگی خانوادگی ادامه می‌یابد. در همان جوامع گوناگون تشابهات بسیاری در مورد نقشها و وظیف به ویژه اموری كه تمایزی بین رفتار زنانه و مردانه است وجود دارد. به طور كلی وضعیت خانوده، زن و شوهری  و نقش همسر در خانوده با تكالیف و وظایف آنها در خانواده، جامعه بزرگتر مشخص شده است. با مشخص كردن كار برای مرد خارج از خانواده، جامعه اصلی تقسیم كار را در درون خانواده معین می‌كند. در بین رفتارهای كلی والدین نسبت به فرزندان، ترك فرزندان عامل مهمی در عدم سازگاری و وابستگی شدید آنها به بزرگتران و همچنین عدم اعتماد در روابط با دیگران به شمار می‌رود.
عدم كفایت پید یا فقدان او بر حسب اینكه الگوهای دیگری از مردن در خانواده باشند یا نباشند. نتایج و اثرات متفاوتی خواهد داشت. در نهایت، فرزندان در درون خانواده و از طریق تجربه مستقیم با عناصر اصلی نظام خانواده فرا می‌گیرند كه پدر مظهر اقتدار است و مادر مظهر محبت و عطوفت و از این طریق می‌آموزند كه در بزرگسالی نقش مناسب خویش را ایفا كنند.
خانواده و رویكردهای جامعه شناختی
در مورد ساختار و تكامل روابط خانوادگی. جامعه شناسان رویكردهای یك دست و هماهنگی ندارند. از این رو این نگرش‌ها به پنج گروه عمده تقسیم شده‌اند (كریستنس ، 1967: ص 86-19).
1-  خانواده  به عنوان یك نهاد اجتماعی: این رویكرد بیشتر در عرصه فعالیت مردم شناسی و جامعه شناسی است كه تأكید و تمركز آن بر جنبه تاریخی و تضاد فرهنگی است.
2- رویكرد كنش متقابل: این نگرش و رویكرد از حوزه جامعه شناسی و روان‌شناسی اجتماعی نشئت گرفته و از اواسط دهه 1920 كه  «ارنست برجس» از پیروان «جرج هربرت مید»، خانواده را به عنوان یك واحد شخصیتهای متعامل معرفی كرد، مورد استقبال و بحث پژوهندگان این رشته قرار گرفت. او به جریانات داخل خانواده توجه كرد: ایفای نقش، روابط پایگاههای، مسایل ارتباطی، تصمیم‌گیری، كنش‌ها و واكنش‌ها در مقابل فشار و نظایر آن.


منابع:
 
شفیع آبادی، عبدالله (مترجم) دكتر سامی (مؤلف) روانشناسی عقب ماندگی فنی- چاپ اول تهران 1350.
- شعاری نژاد، علی اكبر، فرهنگ علوم رفتاری - تهران - انتشارات امیركبیر 1364.
-    دلاور، علی- روشهای تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی - تهران- انتشارات دانشگاه پیام نور 1371
-    نظری نژاد، محمد حسین (مترجم)، كارتلج، جی و میلبرن، ی اف (مولفان). آ‚وزش مهارتهای اجتماعی به كودكان، چاپ دوم، شده انتشارات آستان قدس رضوی 1372.
-    گنجی، خمره، آزمونهای روانی، چاپ چهارم، شبهه، انتشارات آستان قدس رضوی
-    بنی جمالی، شكوه السادات واحدی، حسن، ورانشناسی رشد، چاپ پنجم ، تهران انتشارات چاپ و نشر بنیاد 1371.
-    اسفندیاری، مهتاش و عابدی جمال (مترجمان)، گلاس، جین و  و استانلی، جولین سی (مولفان)، روشهای آماری  را تعلیم و تربیت در روانشناسی، تهران، مركز نشر دانشگاهی.
-    شاملو سعید، بهداشت روانی- تهران- انتشارات رشد 1369.
-    یاسایی، مهشید (مترجم). هنری، سن، پادل و دیگران (مولفان) رشد و شخصیت كودك. تهران مركز نشر دانشگاهی
-    سیف نراقی، مریم و نادری، عزت الله. (مترجمان)، ادگار . ا . دال (مولف)، مقیاس بلوغ اجتماعی و ایسند، انتشارات دانكشده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی 1372.
-    شعاری نژاد، علی اكبر، فسفسه آموزش و پرورش چاپ سوم. تهران انتشارات سپره 1374.
-    سیف نراقی، مریم و نادری، عزت الله روشهای تحقیق در علوم انسانی. تهران. انتشارات بدر 1369.
-    نصفت، مرتضی. اصول و روشهای آماری. جلد اول- چاپ پنچم-تهران- انتشارات دانشگاه تهران 1367.
-    كیامنش، علیرضا (برقم)، ریچارد ج- شیؤسون (مولف). استدلال آماری در علوم رفتاری، جلد دوم، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی 1371.
-    ابراهیمی قوام. صفری- نقش تعالیم انسان گرایانه در نظم پذیری كودكانه. ماهانه تربیت. سال یازدهم. شماره 1، 1374.
-    احدی، حسن و محسنی، فیكچره، مفاهیم بنیادی در روانشناسی نوجوانی و جوانی. تهران انتشارات بنیاد. 1371.
-    بیابانگرد، اسماعیل. عوامل مؤثر در رشد اجتماعی، عاطفی و اخلاقی، پوند: شماره 167- 165-1372 ص 42-34.
-    ثلاثی، محسن (مترجم). كوزر، پوش (مولف) زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1372.
-    رشید پور، مجید. تربیت و رشد اجتماعی. پیوند شماره 95-94-93، 1366.
-    رهنما ، اكبر، رشد اجتماعی كودكان و نوجوانان و راههای تقویت آن. پیوند. شماره 185، 1373 ، ص 31-28.
-    صبوری، منوچهر (مترجم) گیدنز، آنتونی (مولف) جامعه شناسی، تهران انتشارات امیركبیر 1374.
-    واتیرفن ، آسن. نظری، سیما (مترجم) ، رشد اجتماعی برای جوانان و خانوادگی، انتشارات انجمن اولیا و مربیان  1367 ص 13-5.
-    محمدیان، توران. بهداشت روانی و رشد روانی اجتماعی كودك، سازمان بهداشت‌ جهانی WHO، انتشارات روزبهان تهران، 1368 ص 37-13 و 127 -105
-    عسلی. صدیقه، بررسی برخی از اختلالات رفتار نوجوانان، انتشارات آفتاب و آشنا، 1368 ص 11-7 ، 27-24، 71-69 .
-    جی. كارتج،  جی . اف میلبرن ، نظری نژاد، محمد حسین (مترجم) ، آموزش مهارتهای اجتماعی به كودكان، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم مشهد- ص 64-33 و 147-127.
-    قربان حسینی، علی اصغر، پژوهشی نو در اعتیاد و مواد مخدر انتشارات امیركبیر، تهران 1368.
-    كار، مهرانگیزه بچه‌های اعتیاد، تهران، انتشارات روشنفكران 1369.
-    كریمی پور، صادق، روانشناسی اعتیاد، تهران، انتشارات امیر كبیر 1365.
-    عظیمی، سیروس، روانشناسی كودك، انتشارات كتابفروشی دهخدا، تهران 1363 ص 219- 205 و 197-195.
-    دتیزر، جورج، ثلاثی، محسن (مترجم) نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، انتشارات علمی، تهران 1377، ص 308-267.
-    شفیع آبادی، عبدالله، راهنمائی و مشاور- كودك (مفاهیم و كاربردها) انتشارات سمت - تهران 1372 ص 96-94 و 91-88 .
-    شعاری نژاد، علی اكبر، مبانی روانشناختی تربیت، انتشارات پژوهشگاه علوم شناسی و مطالعات فرهنگی تهران 1375 ص 213 - 210.
-    شعاری نژاد، علی اكبر، روانشناسی رشد، انتشارات كتابفروشی تهران، چاپ چهارم 1349 ص 415 - 402.
-    تبریزی، غلامرضا، مقدمه‌ای بر روانشناسی رشد، انتشارات آیدین 1375.
-    جمعی از نویسندگان، روانشناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی(1)، انتشارات تحت ، دفتر همكاری حوزه و دانشگاه، 1374.
-    وندرزندن، جیمز دبلیو، گنجی ، حمزه (مترجم) روانشناسی رشد، انتشارات بعثت 1376.
-    سیف نراقی، مریم و نادری، عزت‌ا…، اختلالات رفتاری كودكان و روشهای اصلاح و ترمیم آن، انتشارات دفتر تحقیقات و انتشارات بدر 1373.
-    فرجاد، محمد حسین، آسیب شناسی اجتماعی و جامعه شناسی انحرافات، انتشارات بدر، چاپ پنجم 1371 ص 11-9 و 166-143.
-    صبوراردوبادی، احمد، اعتیاد- شناسائی- علل- پیشگیری، انتشارات سازمان منطقه‌ای بهداری آذربایجان شرقی 1363.
-    برژه، ژان، گرگانی، توفان (مترجم)، اعتیاد و شخصیت، انتشارات سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی تهران 138 ص 86-3.