نقش دولت در توسعه ی آموزش

مقدمه‌:

امروزه‌ در میان‌ تمامی‌ جوامع‌، بهره‌گیری‌ از آموزش‌ و پرورش‌ عمومی‌ و آموزش‌ عالی‌ از اهمیت‌ خاصی‌ برخوردار است‌. علت‌ اصلی‌ این‌ اهمیت‌ را باید در نقشی‌ كه‌ آموزش‌ به‌ عنوان‌ ابزاری‌ برای‌ ایجاد یا حفظ‌ وحدت‌ ملی‌ و ارتقای‌ سطح‌ زندگی‌ مردم‌ ایفا می‌كند، جستجو كرد. در دهه‌های‌ اخیر جهان‌ شاهد گسترش‌ سریع‌ آموزش‌ عمومی‌ و عالی‌ در كشورهای‌ مختلف‌ بوده‌ است‌.

یكی‌ از پدیده‌های‌ مشخص‌ قرن‌ حاضر گرایش‌ عمومی‌ به‌ آموزش‌ و پرورش‌ رسمی‌ و بهره‌گیری‌ از آموزش‌ عالی‌ برای‌ ارتقای‌ سطح‌ معلومات‌ است‌. این‌ توجه‌ در مرحله‌ی‌ اول‌ از دگرگونی‌ نظام‌ طبقاتی‌ جامعه‌ ناشی‌ شده‌ است‌. در دنیای‌ امروز خانواده‌ به‌ این‌ واقعیت‌ پی‌ برده‌ است‌ كه‌ همه‌ امكانات‌ رشد، خاص‌ یك‌ طبقه‌ی‌ معین‌ نیست‌ و از طریق‌ مدرسه‌ می‌توان‌ آنچه‌ را كه‌ در گذشته‌ به‌ طبقات‌ ممتاز جامعه‌ تعلق‌ داشت‌ برای‌ فرزند خویش‌ نیز تأمین‌ كند. در جامعه‌ی‌ امروز مهارت‌ و تخصص‌ از وسایل‌ مؤثر تأمین‌ زندگی‌ بهتر و رفاه‌ بیشتر است‌ و برداشت‌ عمومی‌، مهارت‌ و تخصص‌ را در تحصیلات‌ رسمی‌ جستجو می‌كند.

امروزه‌ نگرش‌ به‌ آموزش‌ از نگاه‌ حق‌ مدارانه‌ ریشه‌ می‌گیرد و در بحث‌ «حقوق‌ ملت‌» سخن‌ از انسان‌ است‌، انسانی‌ كه‌ حق‌ دارد از اساسی‌ترین‌ لازمه‌ی‌ زندگی‌ خویش‌ یعنی‌ حق‌ آموزش‌ و پرورش‌ بهره‌مند گردد.

توجه‌ی‌ دولت‌ها به‌ آموزش‌ همگانی‌ و تأكید قانونی‌ جامعه‌ بر وجوب‌ اشتغال‌ به‌ تحصیل‌ گروه‌ واجب‌ التعلیم‌ از دیگر شاخص‌های‌ توسعه‌ی‌ آموزش‌ است‌. اندیشه‌ی‌ این‌ كه‌ دولت‌ باید مسایل‌ آموزش‌ و پرورش‌ را به‌ دست‌ گیرد، از خواست‌های‌ همگان‌ بوده‌ و امر بدیهی‌ است‌، زیرا عدالت‌ و دموكراسی‌ اجتماعی‌ با گسترش‌ آموزش‌ و پرورش‌ پیوند تنگاتنگ‌ دارد. اگر مفهوم‌ دموكراسی‌ و عدالت‌ اجتماعی‌ دربردارنده‌ی‌ اندیشه‌ی‌ برابری‌ بخت‌ و امكان‌ موفقیت‌ شهروندان‌ در یك‌ جامعه‌ی‌ ملی‌ در همه‌ی‌ زمینه‌هاست‌، آموزش‌ و پرورش‌ نخستین‌ عامل‌ گسترش‌ برابری‌ و دموكراسی‌ اجتماعی‌ است‌. چون‌ اگر دولت‌ فرایند توسعه‌ی‌ آموزش‌ را به‌ دست‌ نگیرد و اجرا و انجام‌ این‌ كار فقط‌ تحت‌ كنترل‌ بخش‌ خصوصی‌ قرار گیرد، خواه‌ ناخواه‌ ثروتمندان‌ می‌توانند از آموزش‌ بهره‌ گیرند و مستمندان‌ از آن‌ به‌ دور می‌مانند، دیر یا زود اختلاف‌ و ناهماهنگی‌های‌ اجتماعی‌ در سطح‌ جامعه‌ بروز می‌یابد.

نقش دولت در توسعه ی آموزش
فهرست‌ مطالب‌

عنوان‌ صفحه‌

مقدمه‌: 1

فصل‌ اول‌: حق‌ آموزش‌ و تئوری‌ دولت‌ 4

بخش‌ اول‌ : مفهوم‌ حق‌ و حوزه‌ ی‌ حق‌ آموزش‌ 5

مبحث‌ اول‌: تحلیل‌ هوفلد از مفهوم‌ حق‌ 7

بند اول‌: چهار قلمرو مفهوم‌ حق‌ 8

1- حق‌ - ادعا (مطالبه‌) (Claim-Right) 8

2- حق‌ - آزادی‌/اختیار (Liberty/Privilage-Right) 9

3- حق‌ - قدرت‌ (Power-Right) 10

4- حق‌ - مصونیت‌ (Immunity-Right) 10

بند دوم‌: آثار حقوقی‌ مفهوم‌ حق‌ (تحلیل‌ مفهوم‌ وظیفه‌ یا تعهد) 12

1. تعهد به‌ وسیله‌ و تعهد به‌ نتیجه‌ 13

2. ماهیت‌ تعهدات‌ دولت‌ در قبال‌ حق‌ آموزش‌ 14

مبحث‌: حق‌ آموزش‌ از دیدگاه‌ اسناد بین‌ المللی‌ حقوق‌ بشر و اسلام‌ 15

بند اول‌: حق‌ آموزش‌ از نگاه‌ اسناد بین‌ المللی‌ حقوق‌ بشر 15

1. اعلامیه‌ ی‌ جهانی‌ حقوق‌ بشر 16

2. میثاق‌ حقوق‌ اقتصادی‌، اجتماعی‌ و فرهنگی‌ 16

3. سایر اسناد بین‌ المللی‌ حقوق‌ بشر 18

بند دوم‌: دیدگاه‌ اسلام‌ نسبت‌ به‌ حق‌ آموزش‌ 18

1. قرآن‌ و تعلیم‌ و تربیت‌ 19

2. سیره‌ ی‌ معصوم‌ و آموزش‌ 21

بخش‌ دوم‌: توسعه‌ی‌ آموزش‌ و تئوری‌ دولت‌ 23

مبحث‌ اول‌: توسعه‌ی‌ آموزش‌ گامی‌ در جهت‌ توسعه‌ی‌ انسانی‌ 24

بند اول‌: سرمایه‌ گذاری‌ آموزشی‌ شاخصی‌ از فرایند توسعه‌ 26

بند دوم‌: ضرورت‌ توسعه‌ی‌ آموزش‌ 29

بند سوم‌: رویكرد دولت‌ها در توسعه‌ی‌ آموزش‌ 32

بند چهارم‌: عدم‌ تعادل‌ توسعه‌ی‌ آموزشی‌ در ایران‌ 36

مبحث‌ دوم‌: ماهیت‌ دولت‌ و كاركرد آن‌ در تحقق‌ حق‌ آموزش‌ 39

بند اول‌: دولت‌ محدود یا مشروطه‌ 40

الف‌) ویژگی‌ دولت‌ مشروطه‌ 41

ب‌) كاركرد دولت‌ مشروطه‌ در توسعه‌ ی‌ حق‌ آموزش‌ 42

بند دوم‌: دولت‌ رفاه‌ 44

الف‌) بررسی‌ ابعاد اقتصادی‌ و اجتماعی‌ دولت‌ رفاه‌ 45

ب‌) دولت‌ رفاه‌ و حق‌ آموزش‌ 46

بند سوم‌: دولت‌ طبقاتی‌ 47

الف‌) ویژگی‌ دولت‌ طبقاتی‌ 47

ب‌) رویكرد دولت‌ طبقاتی‌ و حق‌ آموزش‌ رایگان‌ 49

بند چهارم‌: مفاهیم‌ دولت‌ در نظام‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ 51

الف‌) مفهوم‌ دولت‌ اسلامی‌ 52

1- تئوری‌ دولت‌ اسلامی‌ 52

2- بینش‌ دولت‌ اسلامی‌ در زمینه‌ی‌ حق‌ آموزش‌ 53

ب‌) مفاهیم‌ حقوقی‌ دولت‌ در قانون‌ اساسی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ و حق‌

آموزش‌ 54

1- دولت‌ در مفهوم‌ حاكمیت‌ 55

2- دولت‌ در مقام‌ تصدی‌ 56

فصل‌ دوم‌: تحلیل‌ نظام‌ آموزشی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ و آموزش‌ رایگان‌ 58

بخش‌ اول‌: چالش‌های‌ فراروی‌ آموزش‌ رایگان‌ 59

مبحث‌ اول‌: فرایند خصوصی‌سازی‌ آموزش‌ 60

بند اول‌: اهداف‌ و مزایای‌ خصوصی‌ سازی‌ آموزشی‌ 61

الف‌) اهداف‌ خصوصی‌سازی‌: 61

ب‌) مزایای‌ خصوصی‌ سازی‌ محور استدلال‌ مدافعان‌ 65

ج‌) پاسخ‌ به‌ دلایل‌ موافقان‌ خصوصی‌ سازی‌ 68

بند دوم‌: شكل‌های‌ خصوصی‌ سازی‌ 73

بند سوم‌: خصوصی‌سازی‌ آموزشی‌ در ایران‌ 78

الف‌) خصوصی‌ سازی‌ در آموزش‌ و پرورش‌ 78

ب‌) خصوصی‌سازی‌ در آموزش‌ عالی‌ 80

مبحث‌ دوم‌: تأمین‌ هزینه‌های‌ آموزش‌ 85

بند اول‌: چه‌ كسانی‌ باید هزینه‌های‌ آموزشی‌ را بپردازند؟ 85

بند دوم‌: تأمین‌ منابع‌ مالی‌ آموزش‌ و پرورش‌ 91

بند سوم‌: آموزش‌ عالی‌ و تأمین‌ منابع‌ مالی‌ 102

الف‌) وضعیت‌ آموزش‌ عالی‌ از لحاظ‌ كمیت‌ 103

ب‌) راه‌های‌ تدارك‌ منابع‌ مالی‌ جدید آموزش‌ عالی‌ 104

بخش‌ دوم‌: تحلیل‌ حقوقی‌ نظام‌ آموزش‌ رایگان‌ در جمهوری‌ اسلامی ایران‌ 109

مبحث‌ اول‌: آموزش‌ رایگان‌ در قانون‌ اساسی‌ 109

بند اول‌: بررسی‌ صورت‌ مشروح‌ مذاكرات‌ مجلس‌ بررسی‌ نهایی‌ قانون اساسی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ 110

بند دوم‌: اصول‌ قانون‌ اساسی‌ و آموزش‌ رایگان‌ 113

مبحث‌ دوم‌: نظام‌ حقوقی‌ آموزش‌ و پرورش‌ (عمومی‌) و آموزش‌ رایگان

115

بند اول‌: آموزش‌ و پرورش‌ دولتی‌ و آموزش‌ رایگان‌ 116

الف‌) آیا سرانه‌ی‌ دانش‌آموزی‌ كفاف‌ آموزش‌ رایگان‌ را می‌دهد؟ 116

ب‌) آئین‌ نامه‌ها و مصوبات‌ اداره‌ی‌ مدارس‌ دولتی‌ در رابطه‌ با كمك‌های مردمی‌ 118

ج‌) تحلیل‌ حقوقی‌ آئین‌ نامه‌ها و تصویب‌ نامه‌های‌ مطروحه‌ 120

بند دوم‌: ماده‌ 88 قانون‌ تنظیم‌ بخشی‌ از مقررات‌ مالی‌ دولت‌ و

خودگردانی‌ آموزش‌ و پرورش‌ 123

الف‌) ماده‌ 88 و آئین‌ نامه‌ و تصویبنامه‌ مربوط‌ به‌ آن‌ 123

ب‌) بررسی‌ حقوقی‌ ماده‌ 88 و آیین‌نامه‌های‌ مربوط‌ به‌ آن‌ 125

بند سوم‌: مدارس‌ غیردولتی‌ (غیرانتفاعی‌) 129

الف‌) قوانین‌، مقررات‌ و دستورالعمل‌های‌ مدارس‌ غیرانتفاعی‌ 131

ب‌) آموزش‌ رایگان‌ و مدارس‌ غیرانتفاعی‌ 134

بند چهارم‌: آموزش‌ و پرورش‌ خاص‌ (مدارس‌ دولتی‌ با شرایط‌ خاص‌)

135

الف‌) آموزشگاههای‌ علمی‌ آزاد 136

ب‌) مدارس‌ دولتی‌ با شرایط‌ خاص‌ 138

مبحث‌ سوم‌: بررسی‌ حقوقی‌ نظام‌ آموزش‌ عالی‌ در جمهوری‌ اسلامی ایران‌ و آموزش‌ رایگان‌ 140

بند اول‌: قوانین‌ برنامه‌ پنجساله‌ توسعه‌ و آموزش‌ عالی‌ 141

الف‌) مواد قانونی‌ برنامه‌های‌ پنج‌ ساله‌ توسعه‌ و توسعه‌ی‌ آموزش رایگان‌ 141

ب‌) نقد قانون‌ برنامه‌ پنج‌ ساله‌ی‌ توسعه‌ در زمینه‌ی‌ آموزش‌ عالی‌ 145

بند دوم‌: دوره‌ها و مؤسسات‌ آموزش‌ عالی‌ زیرنظر وزارت‌ علوم‌، فایلات‌ و فناوری‌ 148

الف‌) دوره‌های‌ نوبت‌ دوم‌ (شبانه‌) 150

ب‌) دانشگاهها و مؤسسات‌ غیردولتی‌ زیر نظر وزارت‌ علوم‌ فایلات‌ و فن‌آوری‌ 154

1- دانشگاه‌ پیام‌ نور 155

2- موسسات‌ آموزش‌ عالی‌ غیردولتی‌ غیرانتفاعی‌ 156

بند سوم‌: دانشگاه‌ آزاد اسلامی‌ 158

نتیجه‌گیری‌: 163

نقش دولت در توسعه ی آموزش
فهرست‌ منابع‌ 170

برای دریافت اینجا کلیک کنید